Hen phế quản ở trẻ em nhận biết và điều trị thế nào hiệu quả?

Hen phế quản ở trẻ em là bệnh gì?

Hen phế quản ở trẻ (hen suyễn) là vấn đề sức khỏe khiến trẻ bị khó thở. Bệnh xảy ra khi đường dẫn khí trong phổi bị sưng viêm, lấp đầy chất nhầy và hẹp. Một số người nói rằng trẻ bị hen phế quản giống như thở bằng ống hút.

Các dấu hiệu đặc trưng của bệnh là thở khò khè, ho, khó thở. Những dấu hiệu này cũng có thể biểu hiện trong các vấn đề sức khỏe khác. Do đó, ban đầu bác sĩ có thể khó chẩn đoán chĩnh xác tình trạng bệnh ở trẻ.

Khi bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, đường thở của bé có thể bị hẹp nhiều hơn dẫn đến việc hít vào và đẩy không khí ra khỏi phổi gặp khó khăn. Trong cơn hen phế quản ở trẻ, các cơ xung quanh đường thở thắt lại. Đường thở hẹp, gây khó thở. 

3 vấn đề làm cho đường thở bị hẹp bao gồm:

• Lớp lót bên trong của đường thở bị viêm và sưng (viêm phế quản)
• Các cơ xung quanh đường thở thắt lại (co thắt phế quản)
• Các đường dẫn khí tạo ra rất nhiều chất nhầy. Chất nhầy này dày hơn bình thường và có thể chặn đường thở.

Dấu hiệu hen phế quản ở trẻ em

Trong cơn hen suyễn, khi đường thở hẹp, trẻ cảm thấy khó thở, tức ngực và ho, thường kèm theo thở khò khè. Thở khò khè là tiếng rít lên nghe thấy khi bé thở ra. Tuy nhiên, không phải tất cả các cơn hen đều gây ra khò khè.

Trẻ bị hen phế quản nhẹ chỉ biểu hiện bằng cơn ho. Một số trẻ lớn hơn có xu hướng chỉ ho khi tập thể dục hoặc khi bé tiếp xúc với không khí lạnh. Nếu trẻ bị hen cực nghiêm trọng có thể không thở khò khè vì có quá ít luồng không khí không đủ để tạo ra âm thanh.

Khi trẻ lên cơn hen nghiêm trọng thì hơi thở trở nên khó khăn rõ rệt, tiếng khò khè nghe thấy rõ ràng hơn, bé thở nhanh hơn, khó khăn hơn và xương sườn chuyển động thấy rõ. Trẻ thường thở hổn hển, ngồi thẳng và nghiêng về phía trước.

Triệu chứng hen phế quản ở trẻ còn được nhận biết qua màu da. Trẻ bị ra mồ hôi nhiều hơn, da nhợt nhạt hoặc có màu hơi xanh. Trẻ có thể bị co giật.

Nguyên nhân trẻ bị hen phế quản

Có 2 dạng hen chính ở trẻ là nguyên nhân do dị ứng và nguyên nhân không phải do dị ứng. Trong đó bé bị hen phế quản liên quan đến dị ứng phổ biến hơn. 

Với hen suyễn dị ứng, các triệu chứng được kích hoạt bởi các chất mà trẻ có phản ứng dị ứng, chẳng hạn như lông động vật hoặc phấn hoa.

Hen suyễn không dị ứng là do kích thích môi trường. Đây có thể là nhiễm trùng đường hô hấp hoặc một số chất kích thích, chẳng hạn như các chất ô nhiễm trong nhà, ngoài trời và mùi hôi mạnh.

Ngoài ra bệnh hen ở trẻ trẻ còn có yếu tố di truyền. Có thành viên gia đình bị dị ứng hoặc các bệnh về đường hô hấp đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh hen suyễn ở trẻ em.

Chẩn đoán trẻ bị hen phế quản

Bác sĩ thường chẩn đoán dựa trên các triệu chứng hen phế quản ở trẻ, nhất là khi tiền sử gia đình có người mắc bệnh hen hoặc dị ứng. X-quang ngực hiếm khi cần thiết để chẩn đoán hen ở trẻ em. X-quang thường chỉ được thực hiện nếu các bác sĩ nghĩ rằng các triệu chứng của trẻ có thể do một rối loạn khác chẳng hạn như viêm phổi.

Các xét nghiệm dị ứng thường được thực hiện để giúp phát hiện ra các tác nhân tiềm năng. Ở trẻ em thường xuyên bị khò khè, các rối loạn khác chẳng hạn như xơ nang hoặc trào ngược dạ dày thực quản nên được loại trừ.

Trẻ lớn hơn đôi khi cần các xét nghiệm được sử dụng để đo chức năng phổi. Chức năng phổi là bình thường ở hầu hết trẻ em bị hen giữa các cơn hen. Ngoài ra đo mức độ hẹp đường thở cũng cần thiết. 

Cách điều trị hen phế quản ở trẻ em

Đây là căn bệnh rất khó để chữa khỏi hoàn toàn nhưng nếu bệnh được chẩn đoán sớm và bệnh nhân thực hiện đúng theo phương pháp điều trị thì tình trạng hen hoàn toàn có thể được kiểm soát.

Đối với cơn hen cấp tính, trẻ cần sử dụng thuốc giãn phế quản, đôi khi là corticosteroid. Đối với tình trạng hen phế quản mãn tính ở trẻ thì sử dụng corticosteroid dạng hít (đôi khi kết hợp với thuốc giãn phế quản) và có thể điều chỉnh leukotriene và / hoặc cromoglycate.

Nếu trẻ bị co giật nhẹ thì chỉ dùng thuốc trong cơn động kinh. Trẻ bị co giật nghiêm trọng hoặc thường xuyên hơn cần dùng thuốc ngay cả giữa hai cơn động kinh liên tiếp. Các loại thuốc khác nhau được sử dụng tùy thuộc vào tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn động kinh.

Điều trị hen phế quản cấp cho trẻ

• Điều trị cơn hen cấp tính dựa trên hai biện pháp thiết yếu:
• Điều trị viêm
• Mở rộng đường thở (giãn phế quản)

Để mở rộng đường thở có thể sử dụng thuốc giãn phế quản như salbutamol (albuterol) và ipratropium. Các bác sĩ không khuyến cáo sử dụng thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài, như salmeterol hoặc formoterol để điều trị hen phế quản ở trẻ em.

Trẻ em và thanh thiếu niên nên sử dụng ống hít liều đo có buồng đệm hoặc buồng giữ van. Buồng đệm tối ưu hóa việc đưa thuốc vào phổi và giảm thiểu khả năng tác dụng phụ. 

Salbutamol (albuterol) cũng được dùng bằng đường uống, nhưng ít hiệu quả hơn và có thể có nhiều tác dụng phụ hơn so với hít. Vì vậy nó thường chỉ được sử dụng ở trẻ sơ sinh khi không có máy thở và trẻ sơ sinh quá nhỏ để sử dụng ống hít. 

Điều trị hen phế quản mãn tính cho trẻ

Quy trình điều trị bao gồm:

• Sử dụng corticosteroid dạng hít hàng ngày và có thể kết hợp các loại thuốc khác kiểm soát viêm
• Sử dụng ống hít trước khi tập thể dục

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi cần điều trị hơn 2 lần một tuần, những trẻ bị hen suyễn kéo dài hơn hoặc những trẻ có hay bị lên cơn hen thường xuyên hoặc nặng hơn nên được điều trị chống viêm hàng ngày bằng corticosteroid dạng hít.

Trẻ em trên 5 tuổi và thanh thiếu niên mắc bệnh hen có thể được điều trị tương tự như người lớn.

Trẻ em bị co giật trong khi tập thể dục thường hít một liều thuốc giãn phế quản trước khi bắt đầu hoạt động. Hen phế quản ở trẻ được kích hoạt bởi aspirin (acetylsalicylic acid) hoặc các thuốc chống viêm không steroid khác (NSAID) nên tránh sử dụng các thuốc này

Cách phòng tránh

Hiện vẫn chưa có cách nào để ngăn ngừa trẻ có tiền sử gia đình có tiền sử mắc bệnh hen phát triển thành bệnh. Tuy nhiên, vì có bằng chứng cho thấy trẻ em của những bà mẹ hút thuốc trong thai kỳ có nhiều khả năng bị hen hơn nên người mẹ không được sử dụng thuốc lá.

Có rất nhiều cách có thể được thực hiện để ngăn ngừa các triệu chứng hen hoặc các cơn hen ở trẻ em bị hen phế quản. Phòng ngừa các cơn hen thường có thể bằng cách tránh hoặc cố gắng kiểm soát các yếu tố gây hen bao gồm:

• Sử dụng gối sợi tổng hợp và vỏ đệm chống thấm nước
• Giặt khăn trải giường, vỏ gối và chăn trong nước nóng
• Sử dụng máy hút ẩm trong tầng hầm và các không gian ẩm ướt
• Sử dụng hơi nước để làm sạch nhà để giảm mạt bụi
• Không hút thuốc ở nhà
• Kiểm soát các yếu tố như mùi khó chịu, nhiệt độ thấp, độ ẩm cao
• Khuyến khích trẻ tập thể dục

Trên đây là những thông tin cơ bản về bệnh hen phế quản ở trẻ em. Đây là căn bệnh có thể gây nguy hiểm nếu không được kiểm soát tốt. Vì vậy cha mẹ cần nắm rõ nguyên nhân, dấu hiệu trẻ lên cơn hen để phòng ngừa và can thiệp kịp thời.